ΔΙΑΠΟΙΜΑΝΣΗ

Αλεξάνδρου Μ. Σταυροπούλου

            Πολύ ορθώς ο Οικουμενικός Πατριάρχης επισημαίνει ότι «η ζωή δεν είναι digital»[1]. Είναι σωστή η παρατήρηση ότι ο ψηφιακός κόσμος είναι ενδεχόμενο να μας εισαγάγει σε μία εικονική πραγματικότητα. Από την άλλη μεριά σε πολλές περιπτώσεις αναδεικνύεται η χρησιμότητά της σε ποικίλους τομείς της εκκλησιαστικής μας ζωής. Μάλιστα πολύ πρόσφατα χρησιμοποιείται ο όρος ψηφιακή ποιμαντική στα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (Ι.Π.Ε.) της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών υπό την εμπνευσμένη επίβλεψη και οργάνωση του Διευθυντού του Ι.Π.Ε., Αρχιμανδρίτου Θεολόγου Αλεξανδράκη[2]. 

            Αν θέλαμε να καταγράψουμε σε ένα μικρό χρονικό τα βήματα για την υιοθέτηση αυτών των σύγχρονων εργαλείων της επιστήμης και της τεχνικής-τεχνολογίας εκ μέρους της Εκκλησίας, θεωρητικά και πρακτικά, θα σημειώναμε τα εξής βήματα (step by step).

• Το άρθρο του Καθηγητού Κωνσταντίνου Ε. Παπαπέτρου, Κυβερνητική και Θεολογία, 1966 στο περιοδικό Θεολογία και 1979 στο βιβλίο του με τίτλο Προσβάσεις.
• Το άρθρο Η Πληροφορική στη ζωή μας, Εφημέριος 1988 σ. 240-243, 272-275, 312-313 κυκλοφόρησε και σε ανάτυπο.
• Μικρό έντυπο του π. Αθανασίου Καλογήρου με τίτλο: Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στο ποιμαντικό έργο της Εκκλησίας, Αθήνα 1993, 32 σ.
• Ολοκλήρωση της Αίθουσας Οπτικοακουστικών Μέσων και Ψηφιακής Τεχνολογίας στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, με πρωτοβουλία μου τότε ως Αναπληρωτού Καθηγητού και με τη βοήθεια συνεργατών μου[3].
• Τα άρθρα http//www.pagesplus.com/orthodox και Συνέχεια  και όχι… τέλος, Εφημέριος 1997, σ. 16-18, 39.
• Τα άρθρα του π. Αθανασίου Καλογήρου,  Εκκλησία, Κληρικοί και Internet καθώς και Internet: Συνέχεια και… τέλος, Εφημέριος 1997, σ. 40-41, 184-186.
• Το άρθρο Άσκηση και Τεχνολογία, Εφημέριος 1999, σ. 22-23.
• Το άρθρο του π. Αγαθαγγέλου Χαραμαντίδη, Η παρουσία της Εκκλησίας στο Internet, Εφημέριος Ιανουάριος 2000, σ. 36-38.
• Τις Διδακτικές Σημειώσεις: Πληροφορική Κοινωνική Θεολογία των Α.Μ. Σταυρόπουλου και Άγγελου Βαλλιανάτου, Αθήνα 2003, 200 σ.
• Την δημιουργία του ιστότοπου Διαποίμανση στις 25 Μαρτίου 2014 (Διαδικτυακού Κέντρου Ποιμαντικών Ερευνών, Μελετών και Εφαρμογών), υπό την εποπτεία μου και με την βοήθεια ομάδας συνεργατών. Περιλαμβάνει μ.α. τις ενότητες: Ποιμαντική Επικαιρότητα, Άρθρα, Κείμενα, Βιβλία, Αναγγελίες Συνεδρίων, Έρευνες, Μελέτες, Εφαρμογές.
• Την Ομιλία του Αρχιμανδρίτη Γαβριήλ Βούτσκοβιτς, Ηγουμένου της Ιεράς Μονής Λέπαβινα στο 1o Διεθνές Συνέδριο Ψηφιακών μέσων και Ορθόδοξης Ποιμαντικής (9 Μαΐου 2015). Θέμα: Η χρήση του διαδικτύου στην ποιμαντική διακονία[4].
• «Ο Άγιος της Τεχνολογίας» (Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης), περ. «Η Δράση μας», τεύχ. Δεκεμβρίου 2015 και Ιστότοπος Χ.Φ.Δ. 2 Δεκεμβρίου 2018.  
• Την κεντρική ομιλία του Καθηγητού Γεωργίου I. Μαντζαρίδη, Η Ορθόδοξη Ποιμαντική στην ψηφιακή εποχή (βίντεο ομιλίας) στο 2^ο Διεθνές Συνέδριο Ψηφιακών μέσων και Ορθόδοξης Ποιμαντικής[5].
• Σειρά διαδικτυακών μαθημάτων του Τριαντάφυλλου Μπολτέτσου Δρ. Θ. με θέμα Ψηφιακή Συμβολή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Ι.Π.Ε. Οργάνωση και διοίκηση της ενορίας – προσφορά προς τον άνθρωπο (2021-2023).
• Το άρθρο Πες το κι έγινε: Ένας πολιτισμός της αμεσότητας. Ανάρτηση στον ιστότοπο Διαποίμανση 23 Μαρτίου 2023.

Μέχρι τώρα επιχειρήσαμε να σύρουμε κάποια βήματα μετέωρα… της ιστορίας υιοθετήσεως του διαδικτύου εκ μέρους της Εκκλησίας. Δεν υποστηρίζουμε την πληρότητα της καταγραφής. Είναι πιθανόν κάποια να μας έχουν διαφύγει. Παρακαλούμε τους γνωρίζοντας τα πράγματα να μας συμπληρώσουν τις τυχόν ελλείψεις μας. Θα χαρούμε και ευχαριστούμε εκ των προτέρων όσους θελήσουν να μας βοηθήσουν. Το ατελές αποτέλεσμα προ των οφθαλμών μας μιας ιστοριογραφίας μας προστάζει για μια επιμελέστερη καταγραφή όλων των βημάτων που προηγήθηκαν.

Αν κάποτε η Φιλοσοφία υπήρξε θεραπαινίς της Θεολογίας (anquilla theologiae) μπορεί να ισχύσει σήμερα ότι ο ψηφιακός κόσμος της Πληροφορικής θα υπηρετήσει τις ανάγκες της Ψηφιακής Ποιμαντικής; Στην κυριολεξία πρόκειται για μία μετά–Ποιμαντική, που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ηλεκτρονικής μας Εποχής και της Κοινωνίας ως κοινωνίας της πληροφορίας. Χρησιμοποιεί συνεπώς την καινούρια γλώσσα ως νέα κοινήγλώσσα –όπως τα Ελληνικά του ελληνο-ρωμαϊκού κόσμου της εποχής της Καινής Διαθήκης– για να μπορεί να συνεννοείται και να μεταφέρει το μήνυμα του Ευαγγελίου στον σύγχρονο άνθρωπο. Ίδωμεν!

Το 2002 ο Πάπας Ιωάννης Παύλος όρισε προστάτη του Διαδικτύου τον Άγιο Ισίδωρο Σεβίλλης (560-636)[6]. Εμείς οι Ορθόδοξοι σε ποιον θα αναθέσουμε μία τέτοια προστασία; Ας δεηθούμε στον Όσιο Πορφύριο τον Καυσοκαλυβίτη, τον «όσιο των μυστικών συχνοτήτων»[7], να αναλάβει ένα τέτοιο Έργο. «Λίγο πριν την κοίμησή του ο Άγιος Πορφύριος, έχοντας προβλέψει την Επανάσταση του Internet,γεμάτος χαρά, έλεγε: «Τι ωραία που θα είναι όταν τα κομπιούτερ θα μιλούν μεταξύ τους»[8]!

Ο όσιος Πορφύριος, των μυστικών συχνοτήτων.

(Φωτογραφία: Ελένης Σταυροπούλου)

[1] Η συνέντευξη δόθηκε στον Γεώργιο Ι. Ανδρουτσόπουλο, Αν. Καθηγητή Νομικής Πανεπιστημίου Αθηνών. Δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό HUB του Πανεπιστημίου, Εφημερίδα «Πανεπιστήμιο Αθηνών», Φύλλο 4, και στο Βήμα της Κυριακής 25 Μαΐου 2025. Εφημερίδα «Πανεπιστήμιο Αθηνών», Φύλλο 4, κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής».

[2] Βλ. Συμβουλευτική σε Σύγχρονα Ζητήματα μέσα από την Ψηφιακή Ποιμαντική των Εκπαιδευτικών  Προγραμμάτων  του Ι.Π.Ε. στην Ιερά Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης.

[3] Συνεργάτες πολύτιμοι στην προσπάθεια αυτή ήταν οι Διδάκτορες Θεολογίας: Αθανάσιος Παπαθανασίου, Άγγελος Βαλλιανάτος και ο π. Θεόδωρος Κουμαριανός. Μεγάλη ήταν και η συνεισφορά του Διοικητικού Υπαλλήλου κ. Μιχαήλ Οικονόμου. Η Αίθουσα ανακαινίστηκε πρόσφατα το 2020 με την φροντίδα του τότε Κοσμήτορος κ. Χρήστου Καραγιάννη. Με φροντίδα του επίσης η Σχολή μας απέκτησε και δεύτερη Αίθουσα Οπτικοακουστικής Διδασκαλίας κατόπιν μετατροπής μιας Αίθουσας Διδασκαλίας.

[4] Το Συνέδριο αυτό με τίτλο «Ύδωρ ζων» διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Έρευνας, Διάσωσης και Προβολής Πνευματικών και Πολιτιστικών Παραδόσεων «Άγιος Μάξιμος ο Γραικός» και σε συνεργασία με τις Ορθόδοξες διαδικτυακές πύλες Orthodox Christian Network (ΗΠΑ) και Bogoslov (Ρωσία). Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε υπό την Αιγίδα του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Συμμετείχαν σε αυτό 75 ειδικοί επί του θέματος, κληρικοί και λαϊκοί, από 21 χώρες.

[5] Το Συνέδριο έλαβε χώρα από 18 έως τις 21 Ιουνίου 2018 στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης.

[6] Andrea Marcolongo, Η υπέροχη γλώσσα. 9 λόγοι για να αγαπήσεις τα αρχαία ελληνικά, Εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2018², σ. 94.

[7] Η προσωνυμία είναι του Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου, Εκδ. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, Μήλεσι 2015, 40 σ.

[8] Βλ. «Ο Άγιος της Τεχνολογίας» (Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης), περ. «Η Δράση μας», τεύχ. Δεκεμβρίου 2015 και Ιστότοπος Χ.Φ.Δ. 2 Δεκεμβρίου 2018.